Het is bekend dat vis een cruciale rol speelde in de voeding van Nederlandse kustgemeenschappen. Velen ontleenden niet alleen hun beroep, maar ook hun identiteit aan deze belangrijke voedingsbron. Nederlandse spreekwoorden die teruggaan eeuwen getuigen hiervan:
- ‘De haring braadt hier niet’ (niets gaat volgens plan),
- ‘de haring braden om de hom of kuit’ (veel doen maar weinig bereiken),
- ‘de haring hangt aan zijn eigen kieuwen’ (men is verantwoordelijk voor zijn eigen daden),
- ‘daar steekt meer in dan een enkele panharing’ (er zit meer in dan je op het eerste gezicht zou denken),
- ‘achter het net vissen’ (een kans missen).
De Haring-Vrouw
Met name haring blijft een vast onderdeel van de Nederlandse nationale keuken en festivals zoals Vlaggetjesdag vieren jaarlijks de Nederlandse haringvisserij in het begin van de zomer. Hoewel vissen traditioneel een mannenberoep was, namen vrouwen alle zaken aan land op zich, inclusief het verwerken en verkopen van de vangst. Kortom: ze beheerden het gezin en de zaken aan wal, onafhankelijk
Net als hun Schotse en Engelse tegenhangers waardeerde de maatschappij hen niet noodzakelijk. Ze werden geminacht om hun grove taalgebruik, en de aanhoudende geur van vis tekende hen. Dat deerde hen echter niet al te veel – het is een kleine prijs om te betalen voor een volledig zelfvoorzienende en geëmancipeerde manier van leven in een tijd waarin vrouwen openlijk onderdrukt werden.
Cornelie Quist van het International Collective in Support for Fishworkers voegt hieraan toe:
“In de 19e eeuw werden vissers geheel of gedeeltelijk betaald in natura (d.w.z. de vis die ze hielpen vangen). Deze vis werd vrouwenvis genoemd omdat het naar de visvrouwen ging om het gezin te voeden en te verkopen op de markt of aan de deur. Met de opkomst van industrialisatie in de Nederlandse visserij werd de betaling in natura van vissers afgeschaft en vervangen door directe contante betalingen.Bovendien gingen vissers nu voor langere periodes naar zee (soms wel maanden achtereen), wat betekende dat vrouwen alleen voor hun gezinnen moesten zorgen. Vis was nog steeds beschikbaar, maar moest nu worden gekocht.
Vrouwen genereerden nu het inkomen dat nodig was voor het gezin door leningen af te sluiten en/of betaald werk te verrichten voor visserijbedrijven, zoals het repareren van netten en het verwerken van vis, of als dienstmeisjes voor een werkgever en steeds minder als zelfstandige werkers. Voor de industrialisatie was de hele visketen een activiteit die gebaseerd was op huishoudens en families met onderling afhankelijke rollen. Industrialisatie veranderde dit en marginaliseerde kleinschalige visserij en de status van vrouwen in de visserij.”
Foto credit: Katwijks Museum foto archief
Op deze Internationale Vrouwendag willen we niet alleen een eerbetoon brengen aan deze veerkrachtige vrouwen uit het verleden, maar ook aan die van vandaag, en hun cruciale rol in de samenleving benadrukken. Zij zorgen voor voedsel (vooral voor de minderbedeelden), dragen de verantwoordelijkheid en zorg voor hun families en gemeenschappen en ook in de lokale economieën.
In ons werk strijden we samen met West-Afrikaanse vrouwelijke verwerkers en visverkoopsters. We staan voor hun recht op voedsel en tegen de vernietiging van hun bestaandmiddelen door een verrot voedselsysteem, waarbij belangrijke wilde vissoorten worden geplunderd en gereduceerd tot meel en olie voor export en om gekweekte vis te produceren voor luxe markten. Een fenomeen dat we alleen voedselkolonialisme kunnen noemen.
Visverwerkers protesteren tegen industriële overbevissing in Bargny, Senegal, met lege kalebassenkommen gemaakt van kalebassen, die symbool staan voor het gebrek aan vis in de zeeën voor de kust van West-Afrika. © Clément Tardif / Greenpeace
Ze hebben consequent opgeroepen tot actie en zijn opgekomen voor hun rechten, en onze partnerorganisatie Greenpeace Africa heeft ervoor gezorgd dat hun stemmen vandaag opnieuw gehoord worden:
Er zijn veel manieren om de strijd aan te gaan, waaronder het lezen van ons nieuwste rapport Blue Empire: How the Norwegian Salmon Industry extract nutrition and undermines livelihoods in West Africa, en het ondertekenen van onze petitie om Wagamama te laten stoppen met het aanbieden van gekweekte zalm op hun menu. Het schrappen van gekweekte vis van het menu is nog een duidelijke individuele oproep tot verandering in het voedselsysteem, en het gebruik van je invloed als burger (door te schrijven naar je lokale MP of MEP) en als consument (door te schrijven naar je supermarkt en recensies achter te laten) zal helpen om de onderliggende oorzaken van de problemen waarmee lokale visserijgemeenschappen wereldwijd worden geconfronteerd, tegen te gaan: schadelijke praktijken van de private sector en ontoereikende regulering.
We zullen zeker niet opgeven in de strijd, dus blijf op de hoogte van onze toekomstige campagnes.
Meer lezen:
How your supermarket salmon is impacting communities in West Africa